Khoa Du lịch - Quá trình phát triển và những yêu cầu đặt ra trong bối cảnh hiện nay
Một chặng đường với những dấu son
Vào những năm đầu thập niên 90 của thế kỷ 20, với chính sách mở cửa và hội nhập, Du lịch Việt Nam bắt đầu khởi sắc, chuyển mình bước vào một giai đoạn phát triển mới, trở thành ngành kinh tế quan trọng được Đảng và Nhà nước quan tâm. Trước những đòi hỏi cho sự phát triển của Ngành, đặc biệt khi Đảng và Nhà nước xác định: Phát triển du lịch văn hóa là nội dung lâu dài, cơ bản của hoạt động du lịch, “Du lịch là một ngành kinh tế tổng hợp mang nội dung văn hóa sâu sắc”, chuyên ngành Văn hóa Du lịch đã được ra đời tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội.
Trong cái nôi Đại học Văn hóa Hà Nội, với thế mạnh về khoa học văn hóa và đội ngũ cán bộ giảng dạy về văn hóa nên so với các cơ sở đào tạo về du lịch cùng thời điểm lúc bấy giờ thì chuyên ngành văn hóa du lịch của trường Đại học Văn hóa Hà Nội hoàn toàn khác biệt, không trùng lặp. Đây cũng chính là đặc điểm nổi trội/riêng biệt của chuyên ngành và là thế mạnh của trường Đại học Văn hóa Hà Nội trước nhu cầu đào tạo xã hội và bản chất, xu hướng phát triển của ngành.
Thí sinh đăng ký dự thi vào chuyên ngành Văn hóa Du lịch của trường Đại học Văn hóa trong giai đoạn đầu liên tục tăng, nhất là các năm 1997, 1998, 1999. Việc đào tạo cử nhân Văn hóa Du lịch không chỉ cung cấp cho xã hội mà còn cung cấp cán bộ cho toàn ngành văn hóa để thực hiện nhiệm vụ xã hội hóa văn hóa, danh thắng, bảo tàng, lễ hội, văn hóa ẩm thực... phục vụ cho khách du lịch trong và ngoài nước.
Với sự phát triển nhanh chóng đó, đến ngày 23/8/2000, Khoa Du lịch chính thức được thành lập (tên gọi ban đầu là Khoa Văn hóa Du lịch). Khoa Văn hóa Du lịch sau khi thành lập và hoạt động độc lập, dưới sự chỉ đạo của Đảng ủy - Ban Giám hiệu Nhà trường cùng Ban Chủ nhiệm khoa các thời kỳ, cùng sự nỗ lực của các cán bộ, giảng viên đã dần trở thành một trong những khoa chủ lực của Trường Đại học Văn hóa Hà Nội. Từ đó đến nay, Khoa đã là địa chỉ quen thuộc và có uy tín trong việc đào tạo, cung ứng nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao cho các tổ chức trong và ngoài ngành với các hình thức đào tạo đa dạng: Đại học hệ chính quy tập trung; Đại học hệ vừa học vừa làm (tại chức); Đào tạo các lớp ngắn hạn, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ chuyên sâu cho cán bộ, nhân lực chuyên ngành Du lịch; Đào tạo theo đơn đặt hàng của các tổ chức, doanh nghiệp, đơn vị kinh doanh du lịch… Đặc biệt, Khoa là một trong 3 cơ sở đại học đầu tiên được Bộ Giáo dục & Đào tạo, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch mà trực tiếp là Tổng cục Du lịch (nay là Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam) chỉ định đào tạo, cấp chứng chỉ nghiệp vụ hướng dẫn du lịch. Bên cạnh đó, Khoa cũng góp phần đáng kể vào việc đào tạo nguồn nhân lực ngành Du lịch cho nước bạn Lào.
Để thực hiện sứ mệnh trở thành một cơ sở đào tạo và nghiên cứu khoa học có chất lượng và trình độ cao về du lịch mà vẫn có bản sắc riêng, Khoa đã luôn chú trọng cải tiến chương trình đào tạo, gia tăng các học phần văn hóa trong đào tạo du lịch. Chương trình đào tạo được kết cấu vừa đảm bảo tính toàn diện về chuyên môn ngành nghề, vừa đi sâu kiến thức văn hóa, dựa trên thế mạnh của trường, của đội ngũ cán bộ giảng viên, đem đến những cách tiếp cận đa chiều về văn hóa - lịch sử dân tộc. Sinh viên của Khoa sẽ có khả năng nghiên cứu, bóc tách, khai thác có chọn lọc các giá trị văn hóa để phát triển du lịch; nâng cao chất lượng/tính văn hóa trong các hoạt động nghiệp vụ du lịch; góp phần gìn giữ văn hóa, tạo sự phát triển du lịch bền vững. Thực tế, khoa Du lịch đã góp phần tôn vinh văn hóa dân tộc trước cộng đồng du khách trong và ngoài nước; góp phần đắc lực vào hai quá trình lớn là “Kinh tế hóa văn hóa” và “Văn hóa hóa kinh tế” diễn ra đồng thời trong hoạt động du lịch ở Việt Nam.
Bên cạnh các chương trình đào tạo chính khóa, Khoa còn tổ chức nhiều chương trình đào tạo ngắn hạn, đào tạo nghiệp vụ du lịch, tư vấn cho các địa phương và doanh nghiệp du lịch trên khắp cả nước. Là cơ sở cung cấp đội ngũ giảng viên cho nhiều trường đào tạo du lịch trong nước.
Năm 2018, được sự chấp thuận của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội đã quyết định đổi tên Khoa Văn hóa du lịch thành Khoa Du lịch như hiện nay. Từ dấu mốc này, Khoa Du lịch đã đào tạo hàng nghìn sinh viên, cung cấp đội ngũ nhân lực lao động đông đảo có chất lượng cho ngành Du lịch.
Hiện khoa đào tạo ngành Du lịch với 3 chuyên ngành là Văn hóa du lịch, chuyên ngành Lữ hành - Hướng dẫn du lịch và chuyên ngành Hướng dẫn du lịch quốc tế. Tổng số sinh viên chính quy hiện đang ngồi trên ghế nhà trường là gần 2.000 sinh viên với trên 20 lớp, trên tổng số 26 cán bộ giảng viên cơ hữu và thỉnh giảng có chất lượng.
Trong suốt 30 năm thực hiện đào tạo cán bộ du lịch bậc đại học, Khoa luôn cập nhật nhu cầu thực tế của ngành và xu hướng phát triển của xã hội để chỉnh sửa, bổ sung chương trình cho hoàn thiện. Việc soạn thảo và bổ sung những học phần mới, điều chỉnh kiến thức học phần và chuẩn đầu ra theo yêu cầu xã hội được thực hiện thường xuyên. Khoa nỗ lực nghiên cứu và đề xuất mở rộng mục tiêu chương trình đào tạo theo hướng đa dạng hóa và hiện đại hóa.
Cùng với việc đào tạo, khoa còn tổ chức các hoạt động nghiên cứu khoa học cho giảng viên, sinh viên và các hoạt động khác theo yêu cầu của Nhà trường. Hàng chục công trình nghiên cứu các cấp của cán bộ giảng viên đã được triển khai thực hiện, gần 30 cuốn giáo trình, sách chuyên khảo, tham khảo về du lịch được xuất bản; 11 đề tài nghiên cứu khoa học của sinh viên đạt giải thưởng Nghiên cứu khoa học cấp Bộ và Tài năng khoa học trẻ Việt Nam; nhiều hội thảo, bài báo quốc tế đã được công bố. Đây là những minh chứng khẳng định thế mạnh và vị thế của Khoa trong nghiên cứu khoa học du lịch ở Việt Nam.
Khoa không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học theo chuẩn mực quốc tế, đã xây dựng mối quan hệ hợp tác với nhiều trường, nhiều đơn vị, tổ chức quốc tế của các nước Italia, Pháp, Trung Quốc, Nga, Ba Lan, Hàn Quốc… Chất lượng đội ngũ giảng viên cũng ngày càng được chú trọng.
Mặt khác, nhằm đáp ứng mục tiêu “đào tạo theo nhu cầu và yêu cầu xã hội” nâng cao chức năng nghề nghiệp gắn chặt với thực tiễn, Khoa Du lịch hiện duy trì hoạt động hiệu quả 7 câu lạc bộ (CLB) sinh viên, gồm: CLB Lễ tân du lịch; CLB hướng dẫn viên du lịch; CLB Du lịch xanh; CLB Tourist and Tourist; CLB Truyền thông; CLB Huc talent voice và CLB Khởi nghiệp sáng tạo với nhiều hoạt động bổ trợ. Ngoài ra, hàng năm khoa đều tổ chức cuộc thi “Hành trình cùng hướng dẫn viên du lịch” và chương trình “Khám phá con đường Di sản miền Trung”, xây dựng đội ngũ tình nguyện viên du lịch, đẩy mạnh công tác phục vụ cộng đồng để nâng cao kiến thức, kỹ năng thực hành và trải nghiệm thực tế cho cán bộ giảng viên và sinh viên của khoa. Nhiều hoạt động hướng nghiệp cho sinh viên được tổ chức định kỳ hàng năm như: Giao lưu tọa đàm với lãnh đạo ngành, lãnh đạo các doanh nghiệp, cựu sinh viên, chuyên gia; tham gia hoạt động tình nguyện. Các hoạt động văn nghệ, thể thao của Nhà trường, Khoa liên tục được tổ chức với sự tham dự nhiệt tình của giảng viên, sinh viên trong Khoa.
Qua 30 năm đào tạo và phát triển, với số lượng hơn 7.000 sinh viên hệ chính quy và hàng nghìn sinh viên các lớp hệ vừa học vừa làm, ngắn hạn, bồi dưỡng được đào tạo dù chưa phải là nhiều, nhưng đã đáp ứng phần nào yêu cầu về nhân lực cho hoạt động du lịch Việt Nam, nâng cao khả năng cạnh tranh, tính thực tiễn của đội ngũ lao động trong ngành Du lịch. Nhiều sinh viên, học viên của Khoa tốt nghiệp ra trường đã thành công trên nhiều lĩnh vực, giữ những cương vị quan trọng trong các cơ quan quản lý nhà nước, các viện nghiên cứu, trường đại học, các doanh nghiệp kinh doanh du lịch và khách sạn… trên cả nước. Điều đó chứng minh cho sự phát triển của Khoa Du lịch nói riêng và Trường Đại học Văn hóa nói chung.
Với sự cố gắng và nỗ lực của các thế hệ cán bộ của Khoa vì sự nghiệp phát triển chung của Nhà trường, Khoa đã nhận được nhiều Giấy khen của Nhà trường và cấp trên (Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Đảng uỷ khối các trường Đại học, Cao đẳng Hà Nội), các cán bộ giảng viên liên tục đạt danh hiệu chiến sĩ thi đua cấp Trường, Bộ và nhận được nhiều Bằng khen, Giấy khen các cấp.
PGS.TS Phạm Thị Thu Hương, Hiệu trưởng trường Đại học Văn hóa Hà Nội từng khẳng định, Khoa Du lịch là một trong những khoa lớn của Trường cả về số lượng giảng viên và sinh viên. Những năm gần đây, điểm tuyển sinh đầu vào của khoa Du lịch luôn nằm trong top đầu so với các khoa khác. Đây là điều khẳng định vai trò, vị thế của Khoa đối với công tác đào tạo nhân lực cho ngành Du lịch.
Hướng tới tương lai
Thế giới đang chứng kiến sự bùng nổ mạnh mẽ về thông tin và công nghệ hiện đại. Đất nước đang chuyển mình mạnh mẽ trong tiến trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa. Đào tạo đại học ở Việt Nam hiện đang đứng trước những thay đổi trên nhiều bình diện của đất nước. Một nền công nghiệp tri thức đang được xây dựng trên cơ sở của tiến bộ khoa học và công nghệ.
Thực tế đó đặt ra nhu cầu phát triển đội ngũ nhân lực du lịch chất lượng cao có khả năng thích ứng dưới tác động đa chiều của các yếu tố kinh tế, an ninh phi truyền thống và đặc biệt với xu hướng mới của thời đại công nghệ 4.0, nhằm đáp ứng đầy đủ yêu cầu cả về số lượng và chất lượng nhân lực cho ngành trong quá trình phát triển.
Để đạt được điều đó, thực hiện sứ mệnh trở thành một cơ sở đào tạo, nghiên cứu khoa học chất lượng và trình độ cao về du lịch, hiện khoa đang tiến hành tiếp tục hoàn thiện, nâng cấp chương trình đào tạo ngành Du lịch (trong đó có 3 chuyên ngành là Văn hóa du lịch; Lữ hành - Hướng dẫn du lịch; Hướng dẫn viên du lịch quốc tế) theo hướng dựa vào khung chương trình quốc gia, chương trình của ngành, tham khảo chương trình giảng dạy của các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới, tiến tới đánh giá kiểm định chất lượng chương trình đào tạo và đào tạo sau đại học; phát triển toàn diện các mặt để đáp ứng việc cung cấp nguồn nhân lực trong thời đại số. Gắn nội dung đào tạo với thực tiễn phát triển của cách mạng 4.0, vận dụng vào kế hoạch đào tạo, chương trình giảng dạy. Đẩy mạnh hoạt động liên kết trong công tác đào tạo nguồn nhân lực với các cơ sở đào tạo, tổ chức, doanh nghiệp du lịch trong và ngoài nước. Đảm bảo chương trình đào tạo theo hướng ứng dụng, gắn với chuẩn đầu ra, nhu cầu thực tiễn của xã hội và vị trí việc làm của nhà tuyển dụng. Chủ động kết nối tham gia vào đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao với hệ thống đào tạo quốc tế.
Phát triển đội ngũ giảng viên đủ về số lượng và chất lượng, thu hút các nhà khoa học có trình độ, các doanh nhân, chuyên gia tham gia đào tạo. Đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học, công bố quốc tế đối với giảng viên. Tiếp cận các phương pháp đào tạo mới. Tăng cường, phát triển hệ thống học liệu, sự liên kết giữa khoa và các doanh nghiệp. Tận dụng hiệu quả cơ sở vật chất và tổ chức tối ưu phục vụ cho việc học tập… Góp phần thực hiện sứ mệnh đào tạo của Nhà trường “…là nơi đào tạo và nghiên cứu các ngành thuộc lĩnh vực Nhân văn, Du lịch, Báo chí và Thông tin. Trường cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, bồi dưỡng nhân tài, phục vụ cho sự nghiệp phát triển văn hóa, kinh tế - xã hội của đất nước”, cùng Nhà trường phấn đấu đến năm 2030, đưa Trường Đại học Văn hóa Hà Nội là Trường đại học hàng đầu tại Việt Nam trong đào tạo văn hóa, du lịch, có năng lực hội nhập cao với hệ thống giáo dục đại học trong khu vực.
Hành trình 30 năm qua, với mục tiêu phát triển đúng đắn, Khoa Du lịch, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội đã khẳng định được vị thế trong thị trường đào tạo nhân lực cho ngành Du lịch Việt Nam. Bước sang giai đoạn phát triển mới với những vận hội, thách thức đang chờ đón, tập thể lãnh đạo, đội ngũ cán bộ, giảng viên, sinh viên của Khoa Du lịch sẽ quyết tâm, nỗ lực, vượt lên khả năng của chính mình để tạo chuyển biến cơ bản, đưa Khoa Du lịch phát triển đúng với tầm vóc, vị thế vốn có; bền vững và toàn diện theo hướng sáng tạo và hội nhập, đáp ứng sự kỳ vọng của ngành và của doanh nghiệp hiện nay, đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển đất nước.
PGS.TS Bùi Thanh Thuỷ
Trưởng khoa Du lịch, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội